Το ΔΝΤ, ακολουθώντας τη μόδα της εποχής, δημοσιοποίησε τον Ιούλιο τη στρατηγική του για την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων στα προγράμματά του, καθώς όπως αναφέρει η ισότητα αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση της ψαλίδας μεταξύ εισοδημάτων. Όμως, πόσο το κάνει πράγματι;
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποιούμε σε συνεργασία με την Public Services International (μια διεθνή ομοσπονδία συνδικαλιστικών ενώσεων που εκπροσωπούν 30 εκατ. εργαζόμενους ανθρώπους σε 154 χώρες) το ΔΝΤ απέχει πολύ από την εφαρμογή της στρατηγικής αυτής στα προγράμματα που προτείνει.
Πώς επηρεάζονται οι ζωές των γυναικών
Οι μειώσεις σε τομείς του δημόσιου τομέα, όπως η υγεία και η παιδεία, επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες, καθώς εκείνες επωμίζονται τη φροντίδα του σπιτιού, των παιδιών και των ασθενών στην οικογένειά τους και μάλιστα αμισθί. Ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες, οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με μια τριπλή απειλή: λιγότερες δωρεάν υπηρεσίες, λιγότερες ευκαιρίες για μια αξιοπρεπή δουλειά και ένα αυξανόμενο βάρος απλήρωτης εργασίας για τη φροντίδα του σπιτιού και της οικογένειας.
Όπως υπογραμμίζεται στην έκθεσή μας «The Care Contradiction: The IMF, Gender and Austerity» (Η αντίφαση της φροντίδας: ΔΝΤ, φύλο και λιτότητα), οι πολιτικές του ΔΝΤ προτείνουν τεράστιες μειώσεις στον δημόσιο τομέα. Όμως, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα[1] περίπου το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε συνθήκες λιτότητας το επόμενο έτος, με μέτρα που περιλαμβάνουν μείωση ή πάγωμα μισθών σε εκπαιδευτικούς, υγειονομικούς και άλλους δημόσιους υπαλλήλους και σε μείωση του αριθμού τους. Οι μειώσεις αυτές ισχύουν ακόμα και σε χώρες με τεράστια κενά στις υπηρεσίες αυτές.
Υπολογίζεται ότι διεθνώς χρειαζόμαστε 5,6 εκατ. νοσοκομειακό προσωπικό. Το 90% των νοσοκόμων είναι γυναίκες και το 70% του υγειονομικού προσωπικού ευρύτερα είναι επίσης γυναίκες[2]. Επομένως, η μείωση μισθών, οι απολύσεις και το πάγωμα των προσλήψεων σε αυτόν τον τομέα επηρεάζουν κυρίως γυναίκες. Κι αυτό, όταν σε χώρες όπως η Γκάνα, υπάρχει μία ή ένας γιατρός ανά 8.000 κατοίκους.
Αντίστοιχα, επηρεάζεται και η παιδεία. Όπως εξηγεί η Nalucha Nganga Ziba, διευθύντρια της ActionAid Ζάμπιας, μιας χώρας που έχει μπει σε πρόγραμμα λιτότητας του ΔΝΤ:
«Νωρίτερα φέτος, η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να κάνει δωρεάν την εκπαίδευση από το νηπιαγωγείο έως και το λύκειο και έχει ήδη προσλάβει 30.000 εκπαιδευτικούς για να καλύψει σοβαρές ελλείψεις. Όμως, τώρα που σφίγγουν τα ζωνάρια στον δημόσιο τομέα και οι εγγραφές σε σχολεία κάθε βαθμίδας αναμένεται να αυξηθούν, θα αυξηθεί κι ο αριθμός των παιδιών ανά τάξη, με αποτέλεσμα μέχρι το 2025 να έχουμε και πάλι πολύ σημαντικά κενά στον αριθμό των εκπαιδευτικών. Συνοψίζοντας, το πρόγραμμα του ΔΝΤ δεν μεταφέρει το βάρος σε όσους μπορούν να το σηκώσουν. Δηλαδή δεν μειώνει τις ανισότητες γενικότερα, πόσο μάλλον μεταξύ των φύλων».
Τo ‘pink washing’ του ΔΝΤ
Μπορεί, λοιπόν, το ΔΝΤ να έφτιαξε μια στρατηγική για τη μείωση των ανισοτήτων, όμως, στην πραγματικότητα τα προγράμματά του δεν αναγνωρίζουν τις ανάγκες των γυναικών, ούτε τη συνεισφορά τους με τη δωρεάν φροντίδα που παρέχουν. Αντιθέτως, τις επιβαρύνουν σε μια περίοδο κρίσης.
Όπως εξηγεί η Roos Saalbrink, Σύμβουλος Πολιτικής για την Οικονομική Δικαιοσύνη και την Ενσωμάτωση Θεμάτων Φύλου στους Δημόσιους Προϋπολογισμούς της ActionAid και κύρια συντάκτρια της έρευνας: «Η στρατηγική του ΔΝΤ για την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων στα προγράμματά του είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ‘pink washing’. Ο οργανισμός αγνοεί πλήρως με ποιον τρόπο οι ισχύουσες πολιτικές του αυξάνουν την ανισότητα των φύλων. Αντισταθμιστικά μέτρα, όπως η στοχευμένη κοινωνική προστασία για ορισμένες γυναίκες, αφού έχει ήδη γίνει το κακό από τις πολιτικές λιτότητας, δεν αρκούν, όταν το ΔΝΤ έχει τη δύναμη να το προλάβει εξ αρχής».
Με άλλα λόγια, το ΔΝΤ φαίνεται να προσπαθεί να καλύψει ιδιαίτερα επιβλαβείς προς τις γυναίκες πολιτικές με τον μανδύα μιας φιλικής προς εκείνες στρατηγικής, θέλοντας να κρύψει την πραγματικότητα.
Μια φεμινιστική πρόταση που μπορεί να αλλάξει ζωές
Όμως, αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα όραμα, διαφορετικό από τη λατρεία της λιτότητας, που να θέτει στο κέντρο τις οικονομίες και κοινωνίες που βασίζονται στη φροντίδα. «Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεράσουμε την αύξηση του ΑΕΠ και να βάλουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη φροντίδα ως βάσεις των οικονομικών στόχων και δεικτών. Χρειαζόμαστε μια φεμινιστική προσέγγιση στη δημοσιονομική και φορολογική δικαιοσύνη και μια πλήρη αναγνώριση της σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στην άμισθη φροντίδα και τη χρηματοδότηση των δημόσιων υπηρεσιών», προσθέτει η Roos Saalbrink.
Το ΔΝΤ πρέπει, επομένως, να αναγνωρίσει την αρνητική επίπτωση που έχει η μείωση των μισθών και η λιτότητα γενικότερα στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών και στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, πρέπει να δεσμευτεί ότι θα στηρίζει τις χώρες για να αυξήσουν το ποσοστό του ΑΕΠ που προορίζεται για μισθούς του δημοσίου, όπου υπάρχουν σοβαρά κενά στο προσωπικό του και να αξιολογήσει τις επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας στη διεύρυνση της ανισότητας μεταξύ φύλων. Πρέπει, τέλος, να ζητά συστηματικά τη συμβουλή γυναικείων οργανώσεων και κινημάτων από τις χώρες που υφίστανται τις επιπτώσεις των πολιτικών του.
[2] Gender, equity and leadership in the global health and social workforce (PDF)