Εδώ και καιρό η παρακολούθηση των ειδήσεων έχει γίνει μια διαδικασία για γερά νεύρα, καθώς πολύ συχνά πλέον γίνονται γνωστά περιστατικά σκληρής σχολικής βίας, όπου πρωταγωνιστούν ακόμα κα παιδιά πολύ μικρών ηλικιών. Στην ActionAid, έχουμε ήδη καταθέσει τις προτάσεις μας και σχολιάσει το σχετικό νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού (bullying), που έρχεται προς συζήτηση στη Βουλή. Το σχολικό περιβάλλον πρέπει να είναι ένα περιβάλλον ασφάλειας και υγιούς ανάπτυξης εντός του οποίου κάθε παιδί θα μπορεί να είναι ο εαυτός του, να εκφράζεται ελεύθερα και δημιουργικά και να εξελίσσεται. Παρόλα αυτά για κάποια παιδιά αυτό δεν συμβαίνει. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να γίνεται το σχολείο το μέρος που κάποια παιδιά προσπαθούν να αποφύγουν, καθώς στοχοποιούνται από άλλα μέλη της σχολικής κοινότητας για το φύλο τους και/ ή την έκφραση του φύλου τους, τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, την καταγωγή τους και άλλα στοιχεία της ταυτότητας και της προσωπικότητάς τους. Σε κάθε περίπτωση, θα ήταν επικίνδυνο να δοθεί η εντύπωση πως όλα τα σχολικά περιβάλλοντα είναι έτσι.
Εκείνα τα σχολικά περιβάλλοντα που προλαμβάνουν τέτοιες συμπεριφορές λειτουργούν ως ζωντανές κοινότητες αλληλεγγύης και αποδοχής στις οποίες όλα τα μέλη αναλαμβάνουν ενεργά το ρόλο τους και συνεργάζονται ώστε να μην αισθάνεται κανείς και καμία ότι περισσεύει. Η βία και ο εκφοβισμός στο σχολικό περιβάλλον δεν είναι κάτι καινούριο. Αυτό που το κάνει καινούριο είναι η ματιά που πλέον έχουμε απέναντί τους. Στο παρελθόν πολλά από τα περιστατικά βίας και εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον θεωρούνταν «παιχνίδι» ή ήταν το μέσο «πειθαρχίας» εντός της σχολικής αίθουσας. Στις μέρες μας είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι με όποιο τρόπο και αν συμβαίνουν και όποια και αν είναι η βάση τους, δεν έχουν θέση πουθενά, πόσω μάλλον στο σχολείο.
Η πρόληψη της βίας και του εκφοβισμού θα πρέπει να είναι βασική προτεραιότητα των παρεμβάσεων που γίνονται τόσο σε κεντρικό - θεσμικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο σχολικής μονάδας. Η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης μέσα από τους κώδικες που χρησιμοποιούν οι τέχνες και ο αθλητισμός και η επαφή με τις αξίες και τις αρχές που διδάσκουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι απαραίτητο να γίνουν συστατικά στοιχεία της πρόληψης. Παράλληλα, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, αλλά και η ολόπλευρη υποστήριξή τους -ηθικά και υλικά- επιτρέπουν στις κατάλληλες προληπτικές παρεμβάσεις να ευοδωθούν. Η κατεύθυνση αυτή είναι δυνατό να εμπεδώσει το αίσθημα της εμπιστοσύνης που χρειάζεται να διαθέτουν οι κοινότητες αποδοχής και αλληλεγγύης, που δεν είναι άλλες από τα σχολεία που θέλουμε να χτίσουμε.
Στην ActionAid εργαζόμαστε για να προλάβουμε και αντιμετωπίσουμε τη βία μεταξύ των εφήβων συλλογικά μέσα από δράσεις, εκπαιδεύσεις και ενέργειες ευαισθητοποίησης της σχολικής αλλά και της ευρύτερης κοινότητας. Με τη συμμετοχή όλων των μελών της κοινότητας, δηλαδή τον μαθητικό πληθυσμό, το διδακτικό προσωπικό, επαγγελματίες που βρίσκονται εντός της σχολικής κοινότητας (π.χ. ψυχολόγοι), τους γονείς, αλλά και φορείς που παρέχουν υπηρεσίες ή/ και συνεργάζονται με τις σχολικές μονάδες για την υλοποίηση προγραμμάτων πιστεύουμε ότι θα είναι εφικτός ο εντοπισμός των δυναμικών που μπορούν να εξελιχθούν σε περιστατικά βίας και εκφοβισμού ώστε να αποτρέπονται εγκαίρως. Η πρόληψη πρέπει να είναι κεντρική ήδη από την πρώτη επαφή των παιδιών με το σχολικό περιβάλλον ώστε να εξασφαλιστεί ότι σταδιακά θα διαμορφώνεται μία κουλτούρα μηδενικής ανοχής στη βία και θα δίνεται προβάδισμα σε τρόπους επίλυσης διαφωνιών και διαφορών που προωθούν το σεβασμό και το διάλογο.
Η ύπαρξη εργαλείων αντιμετώπισης είναι εξίσου σημαντική, αλλά είναι δεδομένο ότι για να μπορέσουν να λειτουργήσουν θα πρέπει η ίδια η σχολική κοινότητα να τα αναγνωρίσει και να τα εντάξει στην καθημερινότητά της ως τέτοια. Για το λόγο αυτό, οι επιμορφώσεις, οι συνεργασίες και η δυνατότητα να εκφράζονται οι ανάγκες της σχολικής κοινότητας και να ακούγονται ουσιαστικά είναι κρίσιμες.
Το σχολείο είναι ο χώρος μέσα στον οποίο διαμορφώνονται οι πολίτες του αύριο. Εκείνων που θα λαμβάνουν αποφάσεις και θα δραστηριοποιούνται για το κοινό καλό. Εκείνων που θα είναι ενεργοί για να χτίσουν έναν κόσμο δίχως ανισότητες και αδικία. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού δεν είναι, συνεπώς, ένα θέμα που αφορά μόνο στο τι κάνουμε σήμερα για να είναι τα παιδιά ασφαλή, αλλά κυρίως στο τι κόσμο θέλουμε να χτίσουμε στο μέλλον. Για αυτόν τον πιο δίκαιο κόσμο δουλεύουμε στην ActionAid.