Χτίζοντας την κοινωνία του αύριο στο σήμερα μέσα από τη σεξουαλική αγωγή στα σχολεία

Μαρία Μουρτζάκη
Υπεύθυνη Έρευνας και Θεσμικής Πίεσης

Ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα που έχει το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον εντάσσει στο πρόγραμμά του από νωρίς τη σεξουαλική αγωγή, φροντίζοντας να συμβαδίζει με την ηλικία και την ωριμότητα των παιδιών. Η σεξουαλική αγωγή είναι σημαντική για την ανάπτυξη θετικών συμπεριφορών που θα οδηγήσουν στην οικοδόμηση υγιών σχέσεων κατά τη διάρκεια της (προ)σχολικής ζωής. Στα πρώτα στάδια της σχολικής τους ζωής, τα παιδιά είναι σε θέση να μάθουν πράγματα για το σώμα τους, και μέσα από συμπεριληπτικά παιχνίδια να λειτουργούν πέρα από τους έμφυλους ρόλους. Η σεξουαλική αγωγή βοηθάει τα παιδιά να έχουν καλύτερη κατανόηση και σχέση με τους εαυτούς τους και με τους άλλους, ενώ παράλληλα μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα όριά τους, τη σημασία της συναίνεσης και, τελικά, το πώς να προστατεύονται από πιθανές προσπάθειες παραβίασης των ορίων τους.

Παρά τη διαδεδομένη σημασία της και τη σταδιακή εισαγωγή σχετικών ενοτήτων στην πλατφόρμα δεξιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας, η ελληνική κοινωνία δεν φαίνεται εξοικειωμένη με μια τέτοια προοπτική. Έμφυλα στερεότυπα και προκαταλήψεις εντείνουν την καχυποψία γύρω από τον ρόλο των εργαστηρίων σεξουαλικής αγωγής και τον θετικό αντίκτυπο που μπορούν να έχουν στα παιδιά. Σε επίπεδο σχολικών μονάδων γίνονται προσπάθειες προσέγγισης των γονιών για την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης, που, όμως, δεν είναι ούτε ομοιόμορφες, ούτε πάντα αποτελεσματικές. Ο περιορισμένος χρόνος που αφήνει το πρόγραμμα σπουδών, η επιβάρυνση των εκπαιδευτικών με πολλαπλούς ρόλους, οι υποχρεώσεις των γονιών και τα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν συγκρούσεις.

Σε εκδήλωση  που διοργάνωσε πρόσφατα η ActionAid για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας μεταξύ των εφήβων, η καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν στο επίκεντρο. Εκπαιδευτικοί, γονείς και ειδικοί σε θέματα παιδικής προστασίας, έμφυλης ισότητας και εκπαίδευσης από όλη τη χώρα συνομίλησαν για το πώς μπορούν από κοινού να αντιμετωπίσουν προκλήσεις που θέτουν εμπόδια τόσο στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά κυρίως στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών και στην οικοδόμηση μιας δίκαιης και συμπεριληπτικής κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, διαπιστώθηκε πως η συνεργασία όλων των μελών της κοινότητας εντός και εκτός σχολείου πρέπει να γίνεται σε ειλικρινή και συστηματική βάση και να λαμβάνει υπόψιν τις ανάγκες όλων μακριά από στερεότυπα και προκαταλήψεις που δυσκολεύουν την πρόοδο.

Έχοντας ως σημείο αναφοράς τη σχολική τάξη, είναι βασική η υποστήριξη των εκπαιδευτικών τόσο σε επίπεδο καθημερινής πρακτικής, αλλά και θεσμικά ώστε να μην νιώθουν εκτεθειμένοι όταν κάνουν δράσεις που είναι απαραίτητες για την καλλιέργεια αξιών, αλλά με τις οποίες οι γονείς ενδέχεται να μην είναι εξοικειωμένοι. Παράλληλα, οι γονείς πρέπει να ενημερώνονται για το πρόγραμμα σπουδών και τις δυνατότητές του αναφορικά με την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων. Η δημιουργία απαραίτητου χώρου και χρόνου για να συμβούν τα παραπάνω θα πρέπει να είναι προτεραιότητα για να εξασφαλίζεται ομοιόμορφα ότι όλες οι σχολικές μονάδες στη χώρα θα διεξάγουν δράσεις ευαισθητοποίησης και ενδυνάμωσης των παιδιών με τη συνεργασία όλων των μελών της (σχολικής) κοινότητας, που δεν θα γίνονται αποσπασματικά βαραίνοντας αποκλειστικά τους εκπαιδευτικούς.

Η συζήτηση για το τι πρέπει να μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο δεν είναι τίποτε άλλο από μία συζήτηση για το ποιος είναι ο κόσμος στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε. Οι ανισότητες, η έμφυλη βία, ο ρατσισμός και άλλα φαινόμενα που συναντώνται στην κοινωνία εντοπίζονται και στο σχολείο, το οποίο είναι πυρήνας πρόληψης που δεν είναι αποκομμένος από την κοινωνία. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί και πρέπει να είναι η αρχή για μια ευρύτερη συζήτηση για το πώς εκπαιδεύοντας τα παιδιά εκπαιδεύεται ολόκληρη η κοινωνία.