Οι αναδρομές των χρόνων που φεύγουν μπορεί να προσφέρουν εκπλήξεις, να μας γεμίσουν απορία, να μας γυρίσουν πίσω σε δυσάρεστες στιγμές και να μας κάνουν να αναρωτηθούμε «πώς θα είναι άραγε η επόμενη χρονιά;». Το 2022 ήταν γεμάτο από δυσάρεστες στιγμές και αρκετές αλλαγές που η μία διαδεχόταν την επόμενη χωρίς να αφήνει πολλά περιθώρια επεξεργασίας. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες και τις αδικίες που έφερε στο προσκήνιο κατέστησε σαφές πως τα πράγματα δεν μπορούν να συνεχίσουν με την αναπαραγωγή της αδικίας, την ένταση των ανισοτήτων και την οπισθοδρόμηση των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο.
Από τις αρχές του έτους που πέρασε, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ένας πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης, ανέδειξε τις ισχύουσες δυναμικές, επηρέασε τους συσχετισμούς, επιτάχυνε -αλλά δεν δημιούργησε ο ίδιος απαραίτητα- εξελίξεις που ήταν αποτέλεσμα ενός συστήματος που βρίσκεται σε σημείο καμπής. Η μετακίνηση του ουκρανικού πληθυσμού στην Ευρώπη, το ενεργειακό ζήτημα και γενικότερα θέματα που σχετίζονται με την διατήρηση της ειρήνης απέκτησαν διαφορετική χροιά λόγω της γεωγραφικής θέσης με την οποία συνδέονταν.
Στη συνέχεια της χρονιάς τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο δέχτηκαν πολλαπλά χτυπήματα με βασικότερες τις συνέπειες από την ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο διαδήλωσαν και διεκδίκησαν το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και σε ασφαλείς αμβλώσεις, καθώς ήταν δεδομένο πως η συζήτηση γύρω από τη δυνατότητα των πολιτειών να ορίζουν οι ίδιες το αν θα επιτρέπουν ή όχι τις αμβλώσεις δεν θα έμενε μόνο στις ΗΠΑ. Λίγο αργότερα, οι γυναίκες βγήκαν και πάλι στους δρόμους διεκδικώντας το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και την ελευθερία συνεχίζοντας έναν αγώνα με μακρά ιστορία και αφορμή αυτή τη φορά, τη δολοφονία της Μαχσά Αμίνι. Η γενναιότητα των γυναικών του Ιράν είναι δεδομένο πως ενέπνευσε τις γυναίκες και τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Οι σημαντικές εξελίξεις, όμως, δεν αφορούσαν μόνο στα δικαιώματα των γυναικών. Το 2022 ήταν η χρονιά που η Συνδιάσκεψη των Μερών για την Κλιματική Αλλαγή έγινε σε αφρικανικό έδαφος. Το COP27, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, συνάντησε πολλές αντιδράσεις, αλλά έφερε και κάποια καλά νέα. Τα κράτη συμφώνησαν για τη δημιουργία ενός μηχανισμού «απωλειών και ζημιών» (loss and damage) για τη στήριξη των κρατών που υφίστανται περισσότερο της συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η απόφαση αυτή βρίσκει σοβαρά εμπόδια υλοποίησης, αλλά δεν παύει να είναι μια επίσημη παραδοχή της αδικίας που υφίστανται τα λιγότερο ισχυρά κράτη από τη δράση των πιο ισχυρών.
Τα παραπάνω παραδείγματα αποτελούν σημεία ορόσημα για τη χρονιά που πέρασε και καλούν σε μετάβαση σε μία νέα πραγματικότητα όπου τα προβλήματα και οι αιτίες τους θα συζητιούνται ανοικτά, με όρους διαφάνειας και εμπιστοσύνης στους θεσμούς και στην κοινωνία. Για να συμβεί αυτό η συμμετοχή των πολιτών, η κατάλληλη ενημέρωση, η σωστή λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών με λογοδοσία και σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ταυτόχρονα προϋποθέσεις και στόχους για το 2023. Περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά το 2022 ανέδειξε πως ό,τι συμβαίνει σε μια γωνιά του κόσμου θα επηρεάσει άμεσα και όλες τις υπόλοιπες όσο μακριά και αν βρίσκονται. Αυτό το κάτι που θέλω για το 2023, λοιπόν, είναι να πάρουμε μαζί μας τα αιτήματα για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών και όλων των ομάδων που είναι αποκλεισμένες, την κλιματική δικαιοσύνη, την καταπολέμηση της φτώχειας, την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη και να τα ενισχύσουμε ώστε κανένα μέλος της κοινωνίας να μη μείνει πίσω.