Τι είναι οι 16 ημέρες ακτιβισμού
Ούτε μία, ούτε δύο, ούτε τρεις, αλλά 16 ολόκληρες ημέρες! Για την ακρίβεια 16 ημέρες «ακτιβισμού». Τι ακριβώς είναι; Γιορτάζουμε κάτι; Πρέπει να κάνουμε κάτι; Ε, λοιπόν, όχι, δεν γιορτάζουμε κάτι, αλλά επειδή καλό θα ήταν πράγματι να κάνουμε κάτι, ας τα πάρουμε από την αρχή…
Οι 16 ημέρες ακτιβισμού είναι μια παγκόσμια εκστρατεία που ξεκίνησε από ακτιβιστές και ακτιβίστριες το 1991 και από το 2008 αποτελεί επίσημη πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών. Όπως λέει και το όνομά τους, καλύπτουν μια περίοδο 16 ημερών που εκτείνεται ανάμεσα σε δύο σημαδιακές ημερομηνίες: την 25η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, και τη 10η Δεκεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τώρα σκέψου αυτές τις 16 ημέρες ως ένα πρόσφορο χρονικό πλαίσιο για να θίξεις ένα πρόβλημα που δυστυχώς αφορά όλες τις χώρες του πλανήτη και όλες τις μέρες του χρόνου: τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Γιατί ναι, είναι τεράστιο πρόβλημα και υπάρχουν στοιχεία που το αποδεικνύουν.
Στατιστικά στοιχεία για την έμφυλη βία
Ας δούμε μερικά στοιχεία σε παγκόσμιο επίπεδο:
1 στις 3 γυναίκες έχει υποστεί βία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της. Αν αναλογιστούμε τον παγκόσμιο πληθυσμό, μιλάμε για περίπου 2 δισ. 600 εκατ. γυναίκες και κορίτσια!
5 γυναίκες ή κορίτσια σκοτώνονται κάθε ώρα από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους.
Το 2021, 1 στις 5 γυναίκες ηλικίας τότε 20-24 ετών είχε παντρευτεί προτού κλείσει τα 18.
Να μιλήσουμε και για την Ελλάδα; Το ποσοστό των γυναικών που έχουν βιώσει έστω και μία φορά ψυχολογική, σωματική (συμπεριλαμβανομένων απειλών) ή σεξουαλική βία από σύντροφο ανέρχεται σε 41,8%. Τρομακτικό δεν ακούγεται; Φαντάσου να το ζεις κιόλας…
Μορφές βίας και παγιωμένες αντιλήψεις
Αν το σκεφτείς, πρόκειται για μια πανδημία, που ωστόσο δεν αντιμετωπίζεται όπως θα έπρεπε, προφανώς γιατί το μέγεθος του προβλήματος δεν έχει γίνει αντιληπτό στον βαθμό που θα έπρεπε, αλλά αντιθέτως υποβιβάζεται στο όνομα εθίμων, παραδόσεων κ.ά. Ας μη γελιόμαστε: ακόμα και οι ίδιες οι γυναίκες έχουν πια πιστέψει τα λόγια που άκουγαν από μικρές: «Μια κακή στιγμή ήταν. Αυτά συμβαίνουν. Δε χαλάς το σπίτι σου έτσι... Άντρας είναι και θα ξενοκοιτάξει/ θα πει και μια κουβέντα παραπάνω/ θα του ξεφύγει και κάνα χαστούκι/ θα… (συμπλήρωσε κατά βούληση).»
Καλά κατάλαβες… Η βία έχει πολλές μορφές: μπορεί να είναι σωματική, σεξουαλική, λεκτική, ψυχολογική ή και οικονομική. Η οικονομική βία ίσως δε γίνεται εύκολα αντιληπτή, αλλά συνοψίζεται σε γνώριμα σενάρια που κι εσύ θα έχεις ακούσει: «Πού θα πας να δουλέψεις; Δε χρειάζεται. Θα σε φροντίσω εγώ. Οι γυναίκες, εξάλλου, πρέπει να κάθονται σπίτι να μεγαλώσουν τα παιδιά.» Κι έπειτα, όταν κάτι ανάμεσα στο ζευγάρι πάει στραβά, ακολουθεί η στέρηση πόρων και βασικών αγαθών για τη γυναίκα και τα παιδιά και το εξίσου γνωστό σενάριο που ακούγεται από γυναικεία χείλη: «Θέλω να πάρω τα παιδιά και να φύγω, αλλά δεν μπορώ. Δεν έχω χρήματα να νοικιάσω άλλο σπίτι, πώς θα τα καταφέρω;»
Εδώ, βέβαια, έρχεται το ερώτημα: δεν υπάρχουν δημόσιες δομές και υπηρεσίες να προστατεύσουν τις γυναίκες και τα κορίτσια; Υπάρχουν, μα είναι λίγες, υποστελεχωμένες και κυρίως δυσπρόσιτες για μια γυναίκα που έχει μάθει πως «τα εν οίκω μη εν δήμω» και ντρέπεται να μιλήσει και να πει τι της συμβαίνει. Φοβάται τη δημόσια κατακραυγή και τη δυσπιστία, τα σχόλια τύπου «λες ψέματα, κάτι θα έκανες κι εσύ, δεν μπορεί, κάπου φταις». Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, οι αντιδράσεις αυτές αποτελούν και πάλι παγκόσμιο φαινόμενο.
Ποια είναι η φετινή θεματική των 16 ημερών ακτιβισμού
Κάθε χρόνο, η εκστρατεία των 16 ημέρων ακτιβισμού φωτίζει μία πλευρά του θέματος και φέτος αφορά τις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Πώς συνδυάζονται άραγε οι επενδύσεις με την εποχή της λιτότητας που διανύουμε; Πώς συμβαδίζουν οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες με την ανάγκη για κονδύλια για την εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια και ξενώνες και καταφύγια για τις γυναίκες που βρίσκονται αντιμέτωπες με την ενδοοικογενειακή βία; Επίσης, από τη στιγμή που μιλάμε για πρόληψη είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως για να προλάβουμε καταστάσεις, θα πρέπει να δώσουμε μεγάλη έμφαση στην εκπαίδευση μέσω του σχολείου και παράλληλα να αποκτήσουμε βαθιά κατανόηση του προβλήματος. Με λίγα λόγια, χρειαζόμαστε περισσότερες επιζώσες που θα μοιραστούν τις εμπειρίες τους μέσα από την επαφή τους με ασφαλείς και εμπιστευτικούς μηχανισμούς καταγγελιών και συστήματα παραπομπής. Οι δημόσιες υπηρεσίες θα πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνουν πραγματικά υπ’ όψιν τις ανάγκες των γυναικών και να διακρίνουν όσο το δυνατόν νωρίτερα τα σημάδια της βίας. Κι όλα αυτά σε παγκόσμιο επίπεδο!
Η ιστορία μιας επιζώσας ενδοοικογενειακής βίας
«Ξέρω καλά τι θα πει ενδοοικογενειακή βία. Με τον σύζυγό μου είμαστε αγρότες και δουλεύαμε μαζί στο χωράφι, αλλά όταν ερχόταν η ώρα να πουλήσουμε τα προϊόντα μας, κρατούσε εκείνος όλα τα λεφτά. Με παραμελούσε κι εμένα και τα παιδιά και ασκούσε σωματική και ψυχολογική βία πάνω μας. Περάσαμε τρία πολύ δύσκολα χρόνια, όπου σκεφτόμουν να τον εγκαταλείψω, αλλά έμεινα γιατί δεν μπορούσα να αφήσω τα παιδιά μου πίσω. Η ζωή μας άλλαξε όταν παρακολουθήσαμε ένα πρόγραμμα της ActionAid για την έμφυλη βία. Μέσα από τραγούδια και σύντομες θεατρικές παραστάσεις, καταλάβαμε τις συνέπειες της βίας για τα παιδιά μας. Ο άντρας μου αποφάσισε να αλλάξει κι έτσι τώρα συμμετέχει πιο πολύ, στηρίζει εμένα και τα παιδιά και ζούμε αρμονικά ως οικογένεια. Νιώθω ευγνώμων απέναντι στην ActionAid για αυτό το πρόγραμμα που μας άλλαξε τη ζωή,» λέει η 30χρονη Margaret από την Ουγκάντα, μητέρα 4 παιδιών.
Η δράση της ActionAid για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών
Στην ActionAid, έχουμε γνωρίσει κατά καιρούς χιλιάδες Margaret, αφού οι γυναίκες βρίσκονται στο επίκεντρο των δράσεών μας στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο: στην Κένυα αγωνιζόμαστε να σταματήσει η κλειτοριδεκτομή, στο Μπανγκλαντές και στην Ινδία προσπαθούμε να βάλουμε τέλος στους παιδικούς γάμους, στο Νεπάλ πραγματοποιούμε εκστρατείες κατά του chhaupadi, ενός εθίμου βάσει του οποίου οι γυναίκες τις μέρες που έχουν περίοδο θεωρούνται ακάθαρτες και απομονώνονται σε παραπήγματα και σε σπηλιές, στην Ουγκάντα κατασκευάζουμε καταφύγια για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν έμφυλη βία, στην Ελλάδα μέσα από το πρόγραμμα Safe at Work αναδεικνύουμε το πρόβλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας κι επιχειρούμε να βάλουμε τέλος σ’ αυτό, ενώ επίσης έχουμε χαρτογραφήσει δημόσιους χώρους τη νύχτα, ώστε να δούμε εάν είναι επαρκώς φωτισμένοι και ασφαλείς για τις γυναίκες. Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε πολλά ακόμα ενδεικτικά παραδείγματα, καθώς ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος.
Στην ActionAid κάθε μέρα κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για την εξάλειψη της έμφυλης βίας. Τις 16 ημέρες ακτιβισμού, όμως, συμμετέχοντας όπως κάθε χρόνο στην εκστρατεία, εντατικοποιούμε τις προσπάθειές μας και επενδύουμε στην ενημέρωση, αναδεικνύοντας το θέμα με άρθρα, αλλά και αναρτήσεις μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τι μπορείς να κάνεις εσύ; Ενημερώσου, ενημέρωσε και βοήθησε κι εσύ στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Γίνε η αλλαγή που εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια περιμένουν να δουν στον κόσμο.