Διανύουμε ένα ακόμα κύμα ακραίας ζέστης, περνώντας από τα στάδια της προαναγγελίας, της σύστασης μέτρων προφύλαξης, των συζητήσεων για τη γενικότερη κατάσταση της κλιματικής κρίσης και την αναμονή για την επαναφορά στην κανονικότητα, αφού προσμετρήσουμε αντίκτυπο και απώλειες. Η τάση της ονοματοδοσίας στα ακραία καιρικά φαινόμενα επεκτάθηκε και στους καύσωνες, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει και την όλο και πιο συχνή και έντονη εκδήλωσή τους, αλλά και την ανάγκη για συστηματική καταγραφή τους.
Αναμένοντας την ύφεση των φαινομένων, παρακολουθούμε ρεπορτάζ για την αλλαγή του κλίματος στην Ευρώπη και δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον: ολοένα και πιο ζεστά καλοκαίρια, πυρκαγιές, καταιγίδες και πλημμύρες θα αλλοιώσουν το μέχρι πρότινος σχετικά ασφαλές και ήπιο ευρωπαϊκό κλίμα. Μήπως είναι καιρός να φύγουμε από εδώ, σκεφτόμαστε και νοερά αναζητάμε μέρη σε άλλες γωνιές του πλανήτη, μακριά από την «τροπική» πλέον Ευρώπη…
Πρώτη στάση Νεπάλ. Στη χώρα με το υψηλότερο βουνό στον κόσμο, υπάρχει σίγουρα επάρκεια νερού, αλλά και χαμηλότερες θερμοκρασίες…. Από την επάρκεια, όμως, φτάνουμε στις πλημμύρες που τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συστηματικά προκαλούν καταστροφές σε βιός και ανθρώπινες ζωές. Ολόκληρα χωριά πλημμυρίζουν και εγκαταλείπονται, δημιουργώντας μεγάλα κύματα μετανάστευσης στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό. Η Antila είναι ανάμεσα στους κατοίκους που έχει δει το σπίτι της να καταστρέφεται. Η κοινότητα Rajapur όπου ζει βάλλεται κάθε χρόνο από μουσώνες που δημιουργούν ακραίες καταστάσεις. Μόνο μέσα στο 2021 σημειώθηκαν πλημμύρες και κατολισθήσεις σε 20 περιφέρειες του Νεπάλ, ενώ περισσότεροι από 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Δεύτερη στάση η Κένυα. Βρέχεται από τον Ινδικό ωκεανό και έχει το δεύτερο μεγαλύτερο βουνό της Αφρικής. Ταυτόχρονα, διανύει τη μεγαλύτερη περίοδο ξηρασίας των τελευταίων 70 ετών. Υπολογίζεται ότι 36 εκατ. άνθρωποι στην Κένυα, τη Σομαλία και την Αιθιοπία βρίσκονται αντιμέτωποι με τον λιμό. Έχουμε ακούσει να γίνεται λόγος για την επισιτιστική κρίση στην ανατολική Αφρική, οι εικόνες, όμως, ενός κόσμου όπου η ζέστη και η ανομβρία φέρνουν την απόγνωση φαντάζουν τώρα πιο κοντινές και πιο απειλητικές.
Στο Μαλάουι, ένας από τους πιο πρόσφατους κυκλώνες, ο Freddy, έσπασε διάφορα παγκόσμια ρεκόρ, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου καταγεγραμμένου τροπικού κυκλώνα, της υψηλότερης έντασης και των μεγαλύτερων περιόδων επανεντατικοποίησης των φαινομένων. Στη Βραζιλία, οι ημιάνυδρες περιοχές υποφέρουν από κλιμακούμενη ανισορροπία των βροχοπτώσεων, με παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας που ακολουθούνται από καταρρακτώδεις βροχές. Στο Βιετνάμ, το πρώτο εξάμηνο του 2022 καταγράφηκαν ενισχυμένα ακραία φαινόμενα, με μη εποχικές βροχές και καταιγίδες και ισχυρούς ανέμους που προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές, με 73 θανάτους και δεκάδες αγνοούμενους.
Σε όλες αυτές τις περιοχές του λεγόμενου αναπτυσσόμενου κόσμου, η ανάγκη στήριξης για ολιστική αντιμετώπιση των κρίσεων είναι-δυστυχώς- αυτονόητη και επαφίεται συνήθως σε ανθρωπιστικούς οργανισμούς. Σε αυτό το πλαίσιο, υλοποιούνται δράσεις και προγράμματα για τη στήριξη των κατοίκων εν μέσω ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και για την πρόληψή τους. Έτσι, η ActionAid παρέχει έκτακτη ενίσχυση σε πληγέντες, δημιουργεί υποδομές για την αντιμετώπιση των κρίσεων, όπως φράγματα, δεξαμενές συλλογής νερού, αρδευτικά έργα, εκπαιδεύει τους αγρότες για βιώσιμες και προσαρμοσμένες στην κλιματική αλλαγή καλλιέργειες, οργανώνει τους κατοίκους σε επιτροπές πρόληψης και διαχείρισης κρίσεων. Παράλληλα, ασκεί θεσμική πίεση για τη λήψη μέτρων τόσο για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης, όσο και για τη στήριξη των ευάλωτων στις φυσικές καταστροφές πληθυσμούς. Όλα αυτά θεωρούνταν μέχρι τώρα «κανονικότητα» για περιοχές που πλήττονται λόγω γεωγραφικής θέσης και μας φαίνονταν μακρινές. Είναι, όμως, πράγματι τόσο μακρινές;
Στον λεγόμενο ανεπτυγμένο κόσμο, σε κάθε ακραίο καιρικό φαινόμενο αναμένουμε την ύφεση και την επαναφορά στην κανονικότητα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Χωρίς να αλλάζουμε τίποτα στον τρόπο ζωής μας, απλώς αναμένουμε. Γιατί έχουμε αυτήν την πολυτέλεια - μέχρι τώρα τουλάχιστον. Ακούμε τις προειδοποιήσεις, λαμβάνουμε τα μέτρα μας -είτε οχυρωνόμαστε κάτω από τα κλιματιστικά είτε στη σπιτική θαλπωρή- και γυρίζουμε σελίδα μόλις κοπάσουν τα φαινόμενα, αναμένοντας και την αποκατάσταση των συνεπειών.
Κάνοντας μια σύντομη βόλτα στον κόσμο γίνεται, δυστυχώς, εύκολα αντιληπτό ότι η αναμονή, αλλά και η επαναφορά στην κανονικότητα είναι μια τεράστια πολυτέλεια που αφορά μια περιοχή που όλο και συρρικνώνεται. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζει χωρίς να μπορεί να προφυλάσσεται από τα ακραία φαινόμενα, ζει σε μέρη όπου η ύφεση αποτελεί μικρό διάλειμμα από τις συνεχείς καιρικές εξάρσεις, ζει χωρίς να είναι δεδομένη και η ίδια η ζωή την επόμενη μέρα. Ωστόσο, με αφορμή την έξαρση των φαινομένων και στην Ευρώπη, καταλαβαίνουμε ότι αυτή η πολυτέλεια εξαντλείται. Όπως αναφέρει και η Isabel Iparraguirre, συντονίστρια παγκόσμιας δικαιοσύνης, οικολογικής μετάβασης και καινοτομίας της ActionAid Ισπανίας: «Πλέον η Ευρώπη υποφέρει όλο και περισσότερο. Τα κύματα καύσωνα που εκδηλώνονται τώρα είναι απλώς ένα δείγμα για το πώς θα πρέπει να προσαρμοστούμε σε μια νέα κλιματική πραγματικότητα και έχουμε την ευθύνη να στηρίξουμε και τις άλλες χώρες να πράξουν το ίδιο».
Σε αυτές τις συνθήκες, αντιλαμβανόμαστε ότι δεν υπάρχουν στεγανά ανάμεσα στις περιοχές του κόσμου, ούτε πλέον απόλυτα ασφαλή μέρη. Δεν μπορούμε να οχυρωθούμε σε χώρους που κλιματίζονται, αναμένοντας την ύφεση και την κανονικότητα. Πόσο «κανονικός» μπορεί να θεωρείται, εξάλλου, ένας κόσμος όπου ακόμα και το κλίμα μπορεί να κάνει διακρίσεις;