Το κίνημα του #metoo ανέδειξε και στην Ελλάδα πόσο διαδεδομένη είναι η σεξουαλική παρενόχληση γυναικών στη χώρα μας, ιδιαίτερα στην εργασία. Τι θεωρούν, όμως, ότι είναι παρενοχλητική συμπεριφορά οι γυναίκες και τι πιστεύουν οι άνδρες; Συμπίπτουν οι απόψεις τους; Σε αυτό το σημαντικό ερώτημα θελήσαμε να απαντήσουμε ως ActionAid στη νέα έρευνά μας «Απόψεις και στάσεις των ανδρών απέναντι στη σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία», που δημοσιεύεται με ευκαιρία τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, στις 25 Νοεμβρίου.
Τι είναι η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία;
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/73/EC για την Ισότιμη Μεταχείριση κατά την Πρόσβαση στην Απασχόληση, η σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται ως «οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης, λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς, σεξουαλικού χαρακτήρα, η οποία έχει ως στόχο ή ως αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας ενός ατόμου, ιδιαίτερα όταν δημιουργεί ένα απειλητικό, εχθρικό, μειωτικό, ταπεινωτικό ή προσβλητικό περιβάλλον». Μπορεί να συμβεί και μόνο μία φορά, συχνά, όμως, συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση, ενώ ο εργασιακός χώρος περιλαμβάνει τόσο το γραφείο, το κατάστημα, το εργοστάσιο, το εργαστήριο, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα όσο και άλλους χώρους όπου γίνονται συναντήσεις εργασίας, όπως ένα εστιατόριο, αλλά και ένα μπαρ όπου γίνεται εταιρικό πάρτι ή ένα ξενοδοχείο όπου μένει άτομο που εργάζεται εκτός έδρας ή και στο διαδίκτυο.
Τι θεωρούν οι άνδρες σεξουαλική παρενόχληση;
Στην έρευνά μας, «Απόψεις και στάσεις των ανδρών απέναντι στη σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία», που πραγματοποιήσαμε σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο και την εταιρεία ερευνών QED Market Research, οι περισσότεροι άνδρες αναγνωρίζουν ως σεξουαλική παρενόχληση:
- τον εκβιασμό για να ενδώσει η γυναίκα σε σεξουαλικές προτάσεις, τις άμεσες ή έμμεσες απειλές ή δωροδοκίες για ανεπιθύμητη σεξουαλική δραστηριότητα (88,1%).
- τον βιασμό, την απόπειρα βιασμού ή τη σεξουαλική επίθεση (87,9%).
- την ανεπιθύμητη σωματική επαφή (π.χ. άγγιγμα, αγκάλιασμα, χάιδεμα κ.ά.) (83,4%).
Όμως, μόνο οι μισοί περίπου από τους 1.009 ερωτώμενους αναγνωρίζουν ως σεξουαλική παρενόχληση συμπεριφορές όπως:
- τα προκλητικά βλέμματα (π.χ. σε μέρη του σώματος κ.ά.) (50,2%).
- την αφήγηση σεξουαλικών ή πρόστυχων αστείων, ιστοριών κ.ά. (51,4%).
Είναι σημαντικό να σημειωθεί, επίσης, ότι το 37,4% θεωρεί σεξουαλικά παρενοχλητικές όλες τις συμπεριφορές που περιλαμβάνονται στο ερωτηματολόγιο.
Τι βιώνουν οι γυναίκες στην εργασία;
Ως ActionAid, ξεκινήσαμε να ερευνούμε το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία το 2020, όταν προσπαθήσαμε να καλύψουμε το κενό που υπήρχε στα στοιχεία για την Ελλάδα σχετικά με τη διάδοση του φαινομένου. Στην τότε ερευνά μας «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας», το 85% των ερωτώμενων γυναικών είχαν απαντήσει ότι έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία. Συγκεκριμένα ανέφεραν ότι έχουν υποστεί:
- Προκλητικά βλέμματα (69%)
- Αφήγηση σεξουαλικών / πρόστυχων αστείων, ιστοριών (61%)
- Μη λεκτική συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης (61%)
- Σεξουαλικά /σεξιστικά σχόλια/ προσβλητικές ερωτήσεις (56%)
- Ανεπιθύμητη σωματική επαφή (56%)
- Συνεχή αιτήματα για ραντεβού ή σεξουαλική συνεύρεση (41%)
- Επίμονη παρακολούθηση (37%)
- Μηνύματα με προσβλητικό περιεχόμενο (33%)
- Εκβιασμό μέσω σεξουαλικών προτάσεων ή δωροδοκίες (18%)
- Παρουσίαση πορνογραφικού υλικού (17%)
- Βιασμό/ απόπειρα βιασμού/ σεξουαλική επίθεση (13%)
Η έρευνα εκείνη έδειξε ξεκάθαρα πόσο διαδεδομένη είναι η σεξουαλική παρενόχληση στην Ελλάδα κι επιπλέον πόσο σημαντικές είναι οι επιπτώσεις των συμπεριφορών αυτών στην ψυχική και σωματική υγεία των γυναικών.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ενώ οι γυναίκες βιώνουν τόσο συχνά σεξουαλική παρενόχληση, οι άνδρες, που κατά συντριπτική πλειοψηφία διαπράττουν την παρενόχληση, συχνά δεν την αναγνωρίζουν καν ως τέτοια.
Τι κάνουν οι άνδρες όταν βρεθούν μπροστά σε ένα περιστατικό;
Όταν συμβαίνει ένα περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης, τα άτομα που ενδεχομένως βρίσκονται μπροστά και ιδιαίτερα οι γυναίκες μπορεί να νιώσουν κι εκείνες απειλή. Οι άνδρες που το παρακολουθούν φαίνεται ότι έρχονται σε δύσκολη θέση. Χαρακτηριστικό είναι ότι από όσους ερωτώμενους δήλωσαν ότι έχουν υπάρξει μάρτυρες τέτοιων περιστατικών, στην ερώτηση που ακολουθούσε για το πώς αντέδρασαν, το 60% δεν έδωσε καθόλου απάντηση, αλλά προσπέρασε την ερώτηση.
Υπάρχει, επομένως, μια απόσταση ανάμεσα σε αυτό που βιώνουν οι γυναίκες ως σεξουαλική παρενόχληση και σε αυτό που θεωρούν οι άνδρες ως παρενόχληση. Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι οι εργοδότες και η Πολιτεία έχουν πολύ σημαντικό ρόλο να παίξουν ορίζοντας κανόνες συμπεριφοράς στην εργασία και μηχανισμούς για καταγγελίες, που προστατεύουν τα θύματα. Σε αυτό, εξάλλου, συμφωνούν όλα τα άτομα που απάντησαν στις έρευνές μας, γυναίκες και άνδρες, ότι, δηλαδή, ένα πλαίσιο προστασίας είναι απαραίτητο.