«Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο» λέει μια παροιμία, θέλοντας να επισημάνει την αξία της εκπαίδευσης. Και παρότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ, 781 εκατ. ενήλικοι και περισσότερα από 250 εκατ. παιδιά δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση.
Σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου, λίγο πριν την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, μια ημέρα που καθιερώθηκε το 1965 με πρωτοβουλία της UNESCO για ένα πρόβλημα που δεν έπαψε ποτέ να θεωρείται επίκαιρο και παραμένει μάλιστα ιδιαίτερα έντονο στις φτωχές χώρες της Ασίας και της Υποσαχάρειας Αφρικής. Οι ιστορίες που έρχονται στον νου είναι πάμπολλες.
«Εγώ δεν πήγα σχολείο, αλλά πάντα ήθελα να πάνε σχολείο οι κόρες μου. Το σχολείο, όμως, της κοινότητας δεν είναι κι ό,τι καλύτερο. Δεν έχει θρανία ή καρέκλες και τα παιδιά κάθονται κάτω στο χώμα. Όσα παιδιά πηγαίνουν σχολείο, γυρίζουν σπίτι βρώμικα κι αν βάλεις ότι εμείς εδώ δεν έχουμε νερό κι αναγκαζόμαστε να περπατάμε μέχρι κάτω στο ρέμα, που είναι μεγάλη απόσταση, για να κουβαλήσουμε νερό, πώς να στείλω τα κορίτσια μου στο σχολείο; Μετά θα πρέπει να πηγαίνω να φέρνω ακόμα περισσότερο νερό για να είναι καθαρά,» λέει η 25χρονη Nancy από τη Νιγηρία, μητέρα 3 παιδιών.
Παρόμοιες ιστορίες συναντάμε σε πολλές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου οι ελλείψεις του κράτους γίνονται ακόμα πιο έντονες. Σε αυτές έρχεται να προστεθεί η οικονομική ανέχεια, η άγνοια των γονέων ως προς την αξία της εκπαίδευσης, αλλά και η παιδική εργασία, που εκτοξεύουν τα επίπεδα του αναλφαβητισμού.
Ο 12χρονος Mashek από την Γκάνα μοιράζεται τη δική του εμπειρία: «Παλιά πήγαινα να βοηθήσω τη μαμά μου στη δουλειά κι έχανα το σχολείο. Κάποιες φορές πήγαινα μαζί της στην αγορά κι άλλες γύριζα από σπίτι σε σπίτι, κουβαλώντας νερό και τοπικά φαγητά που πουλούσαμε και τότε κουραζόμουν πάρα πολύ. Η μαμά μου έλεγε ότι είχε ανάγκη από βοήθεια, γιατί ο μπαμπάς μου είναι αγρότης και δε βγάζει λεφτά όλο τον χρόνο.»
Αγόρια σαν τον Mashek που άρχισε να εργάζεται από μικρή ηλικία υπάρχουν πολλά σε όλο τον κόσμο. Αξίζει, ωστόσο, να αναφερθεί ότι ο αναλφαβητισμός είναι κατά κύριο λόγο γένους θηλυκού, αφού τα κορίτσια μένουν πολύ πιο συχνά εκτός συστήματος εκπαίδευσης κι αυτό για πολλούς λόγους: άλλοτε αναλαμβάνουν τις δουλειές του σπιτιού και δε μένει χρόνος για διάβασμα, άλλοτε καλούνται να φροντίσουν τα νεότερα ή ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας, άλλοτε σταματούν το σχολείο από ντροπή μη λερωθούν όταν μπαίνουν στην εφηβεία και τους έρχεται περίοδος, άλλοτε γιατί μένουν έγκυες και παντρεύονται.
Κάπως έτσι συνέβη και με τη 17χρονη Gloria από την Γκάνα, που σταμάτησε το σχολείο όταν έμεινε έγκυος. Η πίκρα τότε της ίδιας, αλλά και της μητέρας της ήταν τεράστια. «Πάντα ήταν το όνειρό μου να σπουδάσει κι όταν σταμάτησε το σχολείο, δεν ήξερα τι να κάνω,» λέει η μητέρα της. Ευτυχώς με τη βοήθεια της ActionAid, η Gloria κατάφερε να επιστρέψει στο σχολείο κι όπως λέει κι εκείνη: «Η ActionAid βρέθηκε στον δρόμο μου την κατάλληλη στιγμή, αλλιώς δε θα γυρνούσα στα θρανία, όπως συμβαίνει σε αρκετές συμμαθήτριές μου. Είναι δύσκολο να πηγαίνεις σχολείο όταν έχεις παιδί, αλλά αξίζει τον κόπο. Το όνειρό μου είναι να γίνω δασκάλα μια μέρα και μου δίνεται άλλη μια ευκαιρία να το πραγματοποιήσω.»
Συγκινητική είναι και η ιστορία της 34χρονης Thi Sa Bane από το Βιετνάμ, μητέρας 4 παιδιών: «Στην οικογένειά μου ήμαστε 9 αδέρφια, εγώ ήμουν η 3η στη σειρά. Οι γονείς μου ήταν πολύ φτωχοί. Δύσκολα χρόνια, δε μας δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να μάθουμε γράμματα. Στις υπηρεσίες που πήγαινα, δεν μπορούσα να συμπληρώσω μόνη μου τις αιτήσεις, δεν μπορούσα να διαβάσω τις ανακοινώσεις ή μια εφημερίδα, πάντα τελευταία τα μάθαινα όλα. Μια ζωή είχα χαμηλή αυτοπεποίθηση, σκεφτόμουν τι θα πουν οι άλλοι που είμαι αγράμματη… Παρόλα αυτά, δεν έπαψα ποτέ να κάνω όνειρα. Ονειρευόμουν, ας πούμε, ότι έπαιρνα ένα βιβλίο στα χέρια μου και το διάβαζα! Άνοιγα τα σχολικά βιβλία των παιδιών μου και χάζευα τις εικόνες, φανταζόμουν τι έγραφαν και τι σήμαιναν οι λέξεις. Τα παιδιά μου προσπάθησαν να μου μάθουν να διαβάζω, μα δεν τα κατάφεραν. Χρειαζόμουν έναν καλό δάσκαλο και αυτό μου πρόσφερε η ActionAid. Νιώθω σαν να ξετυλίγω τα μυστικά των λέξεων και αισθάνομαι πολύ περήφανη για τον εαυτό μου. Σαν να ήμουν τυφλή τόσα χρόνια και τώρα ξαφνικά να βλέπω!»
Στην ActionAid η εξάλειψη του αναλφαβητισμού αποτελεί βασική προτεραιότητά μας. Έτσι, προσπαθούμε διαρκώς να βελτιώσουμε τον τομέα της εκπαίδευσης, αναβαθμίζοντας το σχολικό περιβάλλον με την κατασκευή υποδομών κι ασκώντας πίεση στις αρχές για δωρεάν και ποιοτική βασική εκπαίδευση. Εξηγούμε στους γονείς τη σημασία της εκπαίδευσης και αγωνιζόμαστε ώστε όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως φύλου, να πηγαίνουν σχολείο, ανοίγοντας τους ορίζοντές τους και διεκδικώντας το μέλλον που τους αξίζει. Παράλληλα, παρέχουμε προγράμματα αλφαβητισμού ενηλίκων, ιδιαίτερα δημοφιλή σε γυναίκες από κάθε γωνιά της γης που στερήθηκαν τη δυνατότητα να μάθουν γράμματα σε μικρή ηλικία. Ο αγώνας συνεχίζεται! Καλή σχολική χρονιά από Δευτέρα…