Η 20η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Και μπορεί θεωρητικώς όλοι οι άνθρωποι να τάσσονται αυθορμήτως και εμφατικά υπέρ της δίκαιης και βιώσιμης κοινωνίας για όλους και όλες, ωστόσο η υλοποίηση στην πράξη μιας τέτοιας κοινωνίας σημαίνει πολλά περισσότερα και απαιτεί γενναίες αποφάσεις και ουσιαστική ανάληψη των ευθυνών.
Η απόδοση δικαιοσύνης δεν είναι μια «καλή πράξη». Είναι μια υποχρέωση, αποτελεί απόδοση χρέους. Το χρέος για ίση μεταχείριση, ίσες ευκαιρίες και ίσες υποχρεώσεις.
Μιλώντας για χρέος, η ActionAid δημοσίευσε πρόσφατα μια έκθεση αναφορικά με τα χρέη των αναπτυσσόμενων κρατών και των ισχυρών πλούσιων κρατών. Τα στοιχεία που προκύπτουν απέχουν πολύ από την υλοποίηση της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά μας φέρνουν αντιμέτωπους με ένα αναπάντεχο ερώτημα: ποιος χρωστάει σε ποιον;
Σύμφωνα, λοιπόν, με την έκθεση, οι πλούσιες χώρες που είναι και οι βασικοί ρυπαντές που συμβάλλουν κατά κύριο λόγο στην κλιματική κρίση, χρωστούν στις οικονομικά ασθενέστερες χώρες 107 τρις δολάρια για κλιματικές αποζημιώσεις. Το ποσό αυτό είναι 70 φορές μεγαλύτερο από το συνολικό χρέος των χωρών, δηλαδή 1,45 τρις δολάρια . Την ίδια στιγμή, χρέη αποζημιώσεων για την περίοδο της αποικιοκρατίας και του δουλεμπορίου δεν έχουν ποσοτικοποιηθεί συστηματικά, ενώ τα κέρδη των ισχυρών από τους φορολογικούς παραδείσους στις αναπτυσσόμενες χώρες ανέρχονται σε 1,13 τρις δολάρια, ποσό που χάνεται από τις τοπικές οικονομίες που έχουν τεράστιες ανάγκες.
Επιπλέον, τα…διπλά μέτρα και σταθμά στη διαμόρφωση της λειτουργίας του ΔΝΤ, που δεν έχει προβεί σε καμιά αναθεώρηση από τη εποχή της αποικιοκρατίας, ενισχύουν ακόμα περισσότερο το κενό κοινωνικής δικαιοσύνης και διαιωνίζουν την οικονομική πλέον αποικιοκρατία. Πολλές αφρικανικές χώρες αντιμετωπίζουν κρίση χρέους επειδή είναι αναγκασμένες να πληρώνουν πολύ υψηλότερο επιτόκιο για τα δάνεια από ό,τι οι πλούσιες οικονομίες. Πληρώνουν κατά μέσο όρο επιτόκιο 9,8%, τη στιγμή που η Γερμανία πληρώνει κατά μέσο όρο 0,8%.
Μέσα στο 2025, 54 οικονομικά ασθενέστερες χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα χρέους και αναγκάζονται να προβούν σε περικοπές στην υγεία και την παιδεία για να αντεπεξέλθουν. Σε 48 χώρες του Νότου, με συνολικό πληθυσμό 3,3 δις ανθρώπους, οι κυβερνήσεις δαπανούν περισσότερα χρήματα για αποπληρωμή χρεών, παρά για την παιδεία και την υγεία. Το γεγονός αυτό δημιουργεί φυσικά έναν φαύλο κύκλο φτώχειας, οικονομικής εξάρτησης και κοινωνικών ανισοτήτων. Όσο οι χώρες δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους και να αναπτυχθούν, τόσο η δυνατότητά τους να αποπληρώνουν δάνεια και να είναι αυτόνομες περιορίζεται.
«Αναγκάζοντας τις χώρες να δώσουν προτεραιότητα στην αποπληρωμή του χρέους αντί για τη διαχείριση αναγκαίων υπηρεσιών, όπως η υγεία και η εκπαίδευση ή η ανταπόκριση στην ανεξέλεγκτη κλιματική κρίση, οι πλούσιες χώρες σπρώχνουν την Αφρική στο χείλος του γκρεμού» , Arthur Larok, Γενικός Γραμματέας της ActionAid International.
Όταν οι δημόσιες υπηρεσίες υποχρηματοδοτούνται για χρόνια, οι πιο ευάλωτες ομάδες υφίστανται ακόμα μεγαλύτερη καταπίεση και αποκλεισμούς. Τα κορίτσια δεν ολοκληρώνουν την εκπαίδευσή τους, οι γυναίκες δεσμεύονται σε μη αμειβόμενη απασχόληση και δεν μπορούν να είναι αυτόνομες, τα περιστατικά έμφυλης βίας και έμφυλων ανισοτήτων αυξάνονται και τα κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα διαιωνίζονται.
Το 2025 χαρακτηρίστηκε από τον Πάπα ως ιωβηλαίο έτος για την διαγραφή των χρεών , όπως είχε οριστεί αντίστοιχα το 2000. Η έκθεση της ActionAid ‘Who Owes Who’ φέρνει στο φως τα επίπεδα βαθιάς αδικίας και ανισοτήτων ανάμεσα στις πλούσιες και στις αναπτυσσόμενες χώρες και τονίζει την ανάγκη για δράση και αλλαγή ώστε να έρθουμε πιο κοντά σε έναν κόσμο πιο δίκαιο.